Thông tin Y tế | Đột quỵ, thời gian là não

Ngày 20/7/2025 vừa qua, Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế tiếp nhận bệnh nhân Ngô A., nam, 57 tuổi, tiền sử hút thuốc lá trên 40.gói năm, khởi phát cách nhập viện 3,5 giờ với đột ngột liệt hoàn toàn tay trái, yếu chân trái, thất ngôn Broca, liệt mặt TW bên trái, NIHSS 11 điểm. Qua thăm khám các bác sĩ nhận định bệnh nhân bị đột quỵ. Bệnh nhân nhanh chóng được làm một số xét nghiệm cơ bản và chụp CTA sọ não cấp cứu, kết quả cho thấy nhồi máu não cấp do tắc đoạn M1 động mạch não giữa bên phải. Bệnh nhân được điều trị thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch với liều 0,9 mg/kg (bolus 10%, sau đó duy trì qua syringe điện 90% trong vòng 1h). Sau khi dùng liều bolus, bệnh nhân được chuyển lên phòng DSA để chụp và đánh giá lại mạch máu não. Kết quả DSA mạch máu não thấy vẫn còn tắc từ đoạn M1 động mạch não giữa bên phải. Các bác sĩ quyết định can thiệp nội mạch cho bệnh nhân. Ekip can thiệp do PGS.TS. Nguyễn Đình Toàn - Giám đốc Trung tâm Cấp cứu-Đột quỵ làm trưởng kíp đã tiến hành hút - kéo nhiều lần bằng ống hút Red68 và Solitaire X. Kết quả chụp lại thấy tái thông hoàn toàn động mạch não giữa bên phải. Theo dõi sau đó bệnh nhân hồi phục ngoạn mục, tỉnh táo, Glasgow 15 điểm, cơ lực tay chân trái cải thiện gần hoàn toàn, hết thất ngôn, hết liệt mặt.

Hình 1. Hình ảnh mạch máu não của bệnh nhân trước can thiệp

Hình 2. Hình ảnh mạch máu não của bệnh nhân sau can thiệp

Hình 3. Cơ lực của bệnh nhân cải thiện tốt sau can thiệp

Đột quỵ não là bệnh lý thường gặp hiện nay, gồm 2 thể chính là nhồi máu não và xuất huyết não. Nhồi máu não là thể phổ biến hơn cả, xảy ra khi mạch máu não bị nghẽn tắc hoặc bị hẹp, gây thiếu máu nuôi dưỡng cho nhu mô não, dẫn đến tổn thương và thậm chí là chết các tế bào não, nếu như không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng tàn tật nặng nề cho bệnh nhân, là gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tại Việt Nam, nhồi máu não không chỉ còn là bệnh lý của riêng người cao tuổi mà xu hướng trẻ hóa ngày càng rõ rệt, tỷ lệ người trẻ bị nhồi máu não ngày càng gia tăng. Điều này đặt ra thách thức rất lớn cho vấn đề dự phòng, chẩn đoán và điều trị sớm.

Nhồi máu não đã trở thành một vấn đề mang tính thời đại khi các bệnh lý liên quan chuyển hóa ngày càng gia tăng. Các yếu tố nguy cơ của đột quỵ rất đa dạng, liên quan đến xơ vữa động mạch như tăng huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc lá, rối loạn lipid máu, thừa cân béo phì và hút thuốc lá; bên cạnh đó là các bệnh lý tim mạch như rung nhĩ, bệnh van tim, bệnh cơ tim giãn,… có thể tạo huyết khối trong buồng tim là di chuyển lên gây tắc các động mạch não và dẫn tới nhồi máu não.

Nhận diện sớm các triệu chứng và dấu hiệu của nhồi máu não là yếu tố then chốt giúp chẩn đoán và đưa ra chiến lược điều trị kịp thời. Các dấu hiệu nhận biết nhồi máu não như đột ngột yếu tay chân, tê tay chân, méo miệng, nói ngọng, mất ngôn ngữ, nuốt khó, chóng mặt, mất thăng bằng, đột ngột suy giảm trí nhớ, rối loạn ý thức,… Quy tắc BE FAST giúp nhận biết một cách hiệu quả các dấu hiệu sớm đột quỵ. Đó là một cụm từ viết tắt mô tả các dấu hiệu sớm của đột quỵ, giúp mọi người có thể nhận diện sớm đột quỵ một cách toàn diện. Khi có các triệu chứng này nên đến bệnh viện càng nhanh càng tốt.

Hình 4. Các dấu hiệu nhận biết đột quỵ sớm

Ngày nay với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, các phương tiện điều trị nhồi máu não ngày càng phát triển, đặc biệt là các phương pháp điều trị tái thông. Điều trị tái thông trong nhồi máu não gồm tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch và can thiệp nội mạch, giúp tái thông nhanh chóng và hiệu quả mạch máu não bị nghẽn tắc, ngăn chặn tổn thương não và giảm thiểu các di chứng.

Thuốc tiêu sợi huyết (rTPA): Được sử dụng với trường hợp nhồi máu não trong khoảng thời gian vàng (thường là 3-4,5 giờ đầu, có thể mở rộng lên 6 giờ).

Can thiệp nội mạch: Sử dụng ống thông và các dụng cụ để hút, kéo lấy cục máu đông gây tắc nghẽn hoặc nong bóng các động mạch não bị hẹp, thường áp dụng trong vòng 24 giờ từ khi khởi phát nhồi máu não.

Lưu ý quan trọng:

• Trong cấp cứu đột quỵ: thời gian là não nên việc đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt sẽ giúp tăng cơ hội phục hồi.

• Không tự ý cho bệnh nhân uống thuốc, đặc biệt là thuốc hạ huyết áp, khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Không cạo gió, day bấm huyệt, chích máu đầu ngón tay hay là các thủ pháp khác trên bệnh nhân đột quỵ vì là mất thời gian vàng cấp cứu và có thể làm trầm trọng thêm đột quỵ

Hiện nay Bệnh viện Trường Đại học Y dược Huế đã triển khai đầy đủ các phương pháp điều trị nhồi máu não cấp với tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch và can thiệp nội mạch, mang lại hiệu quả điều trị tối ưu cho các bệnh nhân nhồi máu não. Với các trang thiết bị hiện đại gồm máy Chụp mạch số hoá xoá nền thế hệ mới Philipp Azurion, Máy MRI độ phân giải cao 1,5 tesla, máy CT scan hiện đại 128 lát cắt của hang GE, cùng với đội ngũ bác sỹ chuyên ngành Thần kinh-Đột quỵ giàu kinh nghiệm, Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế đảm bảo tiếp nhận chẩn đoán nhanh, chính xác và điều trị cấp cứu kịp thời các bệnh nhân đột quỵ trên địa bàn Thành phố Huế và các vùng lân cận.